સુપ્રીમ કોર્ટે ‘હિન્દુત્વ’ શબ્દ બદલવાની કેમ ના પાડી, જાણો આખો મામલો
Delhi: હિન્દુત્વ શબ્દ પર ફરી એકવાર વાંધો ઉઠાવવામાં આવ્યો હતો. તેને ચોક્કસ ધર્મ સાથે જોડવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો. પરંતુ સર્વોચ્ચ અદાલતે આ વાંધા પર ધ્યાન આપ્યું ન હતું અને જાહેર હિતમાં ‘હિન્દુત્વ’ શબ્દને બદલે ‘ભારતીય’ શબ્દ મૂકવાની વિનંતી કરી હતી. બંધારણીયતાની અરજી ફગાવી. સુપ્રીમ કોર્ટે 65 વર્ષીય ડૉક્ટર દ્વારા દાખલ કરાયેલ પીઆઈએલને ફગાવીને ‘હિંદુત્વ’ને કટ્ટરવાદ સાથે જોડવાના નવા પ્રયાસને ફગાવી દીધો હતો. પિટિશનર ડોક્ટર સાહેબે દાવો કર્યો હતો કે હિન્દુત્વ શબ્દ સેક્યુલર ફેબ્રિક માટે હાનિકારક છે.
‘હિન્દુત્વ’ શબ્દ સામે શા માટે વાંધો?
‘હિન્દુત્વ’ શબ્દ સામે વાંધો ઉઠાવતા અરજદાર ડૉ. એસ.એન. કુન્દ્રાએ એક અલગ દલીલ રજૂ કરતાં કહ્યું કે, “હિંદુત્વ શબ્દ એક ચોક્કસ ધર્મના ધાર્મિક કટ્ટરપંથીઓ દ્વારા અને આપણા બિનસાંપ્રદાયિક બંધારણ (મનુસ્મૃતિ)ને રૂપાંતરિત કરવા માંગતા લોકો દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો છે. ધાર્મિક સંવિધાન (મનુસ્મૃતિ) નો દુરુપયોગ કરવાની ઘણી અવકાશ છે. લોકો/મીડિયા દ્વારા કોઈ ચોક્કસ ધર્મનો પ્રચાર કરવામાં આવી રહ્યો છે અને તેઓ કાયદાકીય નિરીક્ષકોની આંખોમાં ધૂળ નાખવા માટે ‘હિન્દુત્વ’ શબ્દનો ઉપયોગ કરી રહ્યાં છે.
સુપ્રીમ કોર્ટે શું કહ્યું…
કેસની સુનાવણી દરમિયાન, CJI DY ચંદ્રચુડના નેતૃત્વ હેઠળની બેંચે કહ્યું, “અમે આવી અરજીઓ પર ધ્યાન આપીશું નહીં. આ પ્રક્રિયાનો સંપૂર્ણ દુરુપયોગ છે. સાહેબ, અમે તેને ધ્યાનમાં લઈશું નહીં.”
આ પણ વાંચો: ભાયલી દુષ્કર્મ કેસ મામલે કોર્ટમાં 6 હજાર પાનાંની ચાર્જશીટ દાખલ, વેરિફિકેશન બાદ કાર્યવાહી
હિન્દુત્વ શબ્દ સામે લોકો કેટલી વાર કોર્ટમાં પહોંચ્યા છે?
– 1994 પછી સુપ્રીમ કોર્ટમાં “હિન્દુત્વ” શબ્દ સામે આ ત્રીજો પડકાર હતો. સૌપ્રથમ સર્વોચ્ચ અદાલતે ઈસ્માઈલ ફારુકીના ચુકાદામાં કહ્યું હતું કે, “સામાન્ય રીતે, હિન્દુત્વને જીવનશૈલી અથવા મનની સ્થિતિ તરીકે સમજવામાં આવે છે અને તેને ધાર્મિક હિંદુ કટ્ટરવાદ સાથે સમકક્ષ કે સમજવું જોઈએ નહીં.
– ત્યારબાદ, સુપ્રીમ કોર્ટે તેના ડિસેમ્બર 1995 માં રમેશ યશવંત પ્રભુના કેસમાં ચુકાદો આપ્યો હતો – “હિંદુ, ‘હિંદુત્વ’ અને ‘હિંદુત્વ’ શબ્દોને કોઈ ચોક્કસ અર્થ આપી શકાય નહીં અને તેનો કોઈ અર્થ સંકુચિત મર્યાદામાં ન આપી શકાય.” ટૂંકમાં, ‘હિંદુત્વ’ અથવા ‘હિંદુ ધર્મ’ શબ્દનો અર્થ સંકુચિત કટ્ટરવાદી હિન્દુ ધાર્મિક કટ્ટરતાથી સમજી શકાય છે…” કોર્ટે કહ્યું હતું કે ‘હિંદુત્વ’ અથવા ‘હિંદુવાદ’ શબ્દોનો અર્થ દુશ્મનાવટ અથવા અસહિષ્ણુતા દર્શાવવા માટે કરી શકાય નહીં.
– અન્ય ધાર્મિક આસ્થાઓ અથવા સાંપ્રદાયિકતા 2016 માં, સર્વોચ્ચ અદાલતની 7-જજની બેન્ચે 1995ના ચુકાદાને ‘હિન્દુત્વ’ને જીવનના માર્ગ તરીકે વ્યાખ્યાયિત કર્યો હતો. ત્યારબાદ ‘હિન્દુત્વ’ શબ્દને ફરીથી વ્યાખ્યાયિત કરવા અને ચૂંટણીમાં તેના ઉપયોગ પર પ્રતિબંધ મૂકવાની સામાજિક કાર્યકર તિસ્તા સેતલવાડની અરજીને નકારી કાઢી.
